Fatih’te Sultan 3. Ahmet’in kızı Zeynep Sultan tarafından inşa ettirilen Zeynep Sultan Camii’nin 2014 yılında başlanılan restorasyonun yüzde 90’ı tamamlandı. 11 yıldır ibadete kapalı olan tarihi cami hakkında konuşan Vakıflar İstanbul 1. Bölge Müdürlüğü Sanat Eserleri ve Yapı İşleri Şube Müdürü Feyyaz Fidan, "Restorasyon çeşitli sebeplerle akamete uğradı. 2023 yılına gelindiğinde Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü olarak restorasyona başladık ve çalışmalarda yüzde 90 seviyesine ulaştık. En kısa sürede restorasyonu tamamlayarak caminin ibadete açılmasını planlıyoruz. Restorasyona başladığımızda ana kubbede raspa işlemi esnasında 5 parça kubbe kuşak yazısı bulundu. Sanat tarihçiler tarafından aslında bunun Peygamber Efendimizin dış görünüşünü, vasıf ve sıfatlarını anlatan bir Hilye-i şerif olduğu tespit edildi. Özgünlüğüne uygun olarak uzman hattatlar tarafından projelendirilerek bu Hilye-i şerif yazısı ihya edildi" dedi. Öte yandan, renkli kalem işleriyle görenleri hayran bırakan tarihi caminin son hali havadan görüntülendi.
Fatih Gülhane Alemdar Caddesi cephesine 1769 yılında 3. Ahmet’in kızı Zeynep Sultan tarafından Zeynep Sultan Camii inşa edildi. Mimar Tahir Ağa’nın eseri olan tarihi camide barok tarzı kullanılırken, cami ile beraber sıbyan mektebi, türbe, sebil ve hazire yaptırıldı. Zaman içinde bazı yapıları yok olan tarihi caminin sebili, 1900’lü yıllarda ise Eminönü’ne yapılan 4.Vakıf Han’a taşındı. Alemdar Caddesi genişletilirken ise türbe tamamen ortadan kaldırıldı. Osmanlı padişahı 2. Abdülhamit ve Rus çarı 2. Aleksandr döneminde yapılmış olan bir Osmanlı-Rus Savaşı esnasında cami muhacirlerin kullanımına bırakıldı. 1917 yılında ise kapsamlı bir restorasyon geçiren Zeynep Sultan Camii 1958 yılında Vakıflar İdaresi tarafından, 1983 yılındaysa camii cemaati tarafından restore edildi. 2014 yılında Zeynep Sultan Camii’nde restorasyona başlandı ancak çeşitli sebeplerden dolayı çalışmalar tamamlanamadı. 2023 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü tekrar çalışmalara başlayarak restorasyonun sonuna yaklaştı. Restorasyonunun yüzde 90’ı tamamlanan Zeynep Sultan Camii, ahşap elemanların konservasyonlarının ve halı imalatının gerçekleştirilmesinin ardından çevre düzenlemesi yapılarak ibadete açılacak. Renkli kalem işleriyle görenleri hayran bırakan caminin son hali havadan görüntülendi.
"Yol genişletme çalışmaları sebebiyle türbe, sebil ve hazirenin büyük bir kısmı yok olmuş"
Vakıflar İstanbul 1. Bölge Müdürlüğü Sanat Eserleri ve Yapı İşleri Şube Müdürü Feyyaz Fidan, "Zeynep Sultan Camii 1769 yılında Mimar Tahir Ağa tarafından inşa edilmiştir. Caminin banisi Sultan 3. Ahmet’in kızı Zeynep Sultan’dır. İnşa edildiği dönemde külliyede caminin yanı sıra türbe, sebil, hazire ve sıbyan mektebi de bulunuyordu. 1871 yılında atlı tramvay hattının geçmesi ve daha sonra yol genişletme çalışmaları sebebiyle türbe, sebil ve hazirenin büyük bir kısmı yok olmuştur. Yıkılan türbede Zeynep Sultan ve eşi Sadrazam Melek Mehmet Paşa metfundu. Daha sonra da türbe yıkılınca caminin haziresine defnedildiler. 20. yüzyılın başlarında külliyeye Alemdar Paşa Medresesi eklendi. Döneminin üslubu olan ulusal mimarlık üslubu ile inşa edilmiştir. Merkezi tek kubbeli ve kare plan şemasına sahip caminin kubbesinin çapı yaklaşık 12 metre ve kubbe geçiş ögeleri olarak tromp kullanılmıştır. Cami beden duvarları ise tuğla ve taş örgülü sistemdedir. 93 Harbi olarak bilinen Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında cami muhacirlerin kullanımına bırakılmış, 1917 yılında ise kapsamlı bir restorasyon geçirdiğini tarihi belgelerden öğreniyoruz" ifadelerini kullandı.
"Restorasyon çeşitli sebeplerle akamete uğradı"
Restorasyon çalışmaları hakkında bilgi veren Feyyaz Fidan,"2010 yılında röleve, restitüsyon ve restorasyon projeleri onaylanan Zeynep Sultan Camii 2014 yılında İstanbul Valiliği tarafından restorasyonuna başlandı. Fakat bu restorasyon çeşitli sebeplerle akamete uğradı. 2023 yılına gelindiğinde ise Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü olarak Zeynep Sultan Camii’nin restorasyonuna başladık. Restorasyon kapsamında öncelikle daha önceki onarımlarda yapılmış çimento esaslı derz ve sıvaların raspa edildiğini ve yerine özgün harç terkibine uygun horosan harcıyla sıva, derz imalatlarının yapıldığını söyleyebiliriz. Minarede statik güçlendirme çalışması yaptık. Özellikle kaideden 180 santimetre ve minare çekirdeğini karbon mesh ile sarılarak güçlendirme sıvası yapıldı. Camide eksik içlik ve dışlıklar, eksik ahşap ve kepenkler vardı. Bunlarda yine özgün malzeme ve detayında tekrar üretildi. Camii içerisinde minber, korkuluk ve mahfil katında bulunan kafes gibi ahşap elemanların konservasyonları devam ediyor. Şeşane döşeme yapıldı. Zeynep Sultan Camii’nin kalem işlerinin süslü olduğundan bahsetmiştik. Bu kadar süslü, renkle bezemeli olması bir hanım sultan cami olduğunu da bize gösteriyor. Caminin kalem işlerinde de yine ihyalar yapıldı. Bir köşe trompta döneme ilişkin kalem işi koyuldu. Özellikle söylemek istediğim ana kubbede biz restorasyona başlayıp raspa ettiğimizde 5 parça kubbe kuşak yazısı bulundu. Sanat tarihçiler tarafından aslında bunun bir Hilye-i şerif yazısı olduğu, Peygamber Efendimizin dış görünüşünü, vasıf ve sıfatlarını anlatan bir Hilye-i şerif olduğu tespit edildi. Özgünlüğüne uygun olarak uzman hattatlar tarafından projelendirilerek bu Hilye-i şerif yazısı ihya edildi. Yine Harim bölümde cihar-ı yar-ı güzinlerin konservasyonları yapıldı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü olarak Zeynep Sultan Camii restorasyonunda yüzde 90 seviyesine ulaştık. En kısa sürede restorasyonu tamamlayarak caminin ibadete açılmasını planlıyoruz. Ahşap elemanların konservasyonları tamamlanacak. Halı imalatı yapılacak ve çevre düzenlemesi tamamlanacak ve ibadete açılacak" şeklinde konuştu.
